بی‌حسی موضعی و بیهوشی در دندانپزشکی و کاهش درد دندانپزشکی
درد شایع‌ترین جنبه بیماری‌های دندانی است و درمان بیهوشی ممکن است به عنوان سنگ بنای پیشرفت در دندانپزشکی مدرن باشد. بیهوشی علاوه بر این که برای کشیدن دندان به کار برده می‌شود برای درمان‌های ترمیمی مانند پوسیدگی‌های دندان یا جرم‌گیری نیز استفاده می‌شود.
انواع
دندان‌ها را می‌توان به دو روش داخل دهانی و خارج دهانی بی‌حس کرد.
طیف بی‌حس‌کننده‌های دندان شامل موارد زیر می‌شود:
بی حسی موضعی
بی حسی منطقه‌ای شامل بی‌حس‌کننده‌های موضعی و بی‌حس‌کننده‌های قابل تزریق است.
- بی‌حس‌کننده‌های موضعی به صورت موضعی در بافت دهان به وسیله یک پنبه بهداشتی استعمال می‌شوند تا از احساس درد در سطح تحت درمان پیشگیری شود. بی‌حس‌کننده‌های موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه تحت درمان و آماده‌سازی آن برای بی‌حس‌کننده‌های تزریقی به کار می‌روند. این بی‌حس‌کننده‌ها همچنین برای تسکین درد زخم‌های دهانی نیز به کار برده می‌شوند.
- بی‌حس‌کننده‌های موضعی تزریقی برای پیشگیری از درد در برخی قسمت‌های دهان در هنگام انجام برخی عمل‌های دندانپزشکی مانند پر کردن دندان و آماده کردن دندان برای روکش یا درمان بیماری‌های لثه به کار برده می‌شوند. این بی‌حس‌کننده‌ها عصب‌هایی که درد را احساس کرده یا آن را منتقل می‌کنند را مسدود کرده و بافت دهان را بی‌حس می‌کنند.
- لیدوکائین معمول‌ترین ماده بی‌حس‌کننده موضعی است. تزریق غیرعمدی این ماده در عروق خونی ممکن است باعث ایجاد عوارضی مانند هماتوم (تجمع خون در بیرون از عروق) شود.
آرام‌بخش‌ها
آرام‌بخش‌ها به بیمار کمک می‌کنند که در هنگام انجام درمان‌های دندانپزشکی آرام و راحت باشد. اغلب این مواد همراه با بی‌حس‌کننده‌های موضعی دیگر استفاده می‌شوند. چه آرام‌بخش‌ها برای انجام درمان‌های دندانپزشکی استفاده شوند و چه مورد استفاده قرار نگیرند انتخاب نوع آنها به چندین عامل بستگی دارد که عبارتند از: ماهیت درمان، سطح اضطراب شما و سلامت عمومی و سوابق پزشکی شما.
آرام‌بخش ممکن است خوراکی، استنشاقی یا تزریقی باشند. متداول‌ترین آرام‌بخش‌ها در دندانپزشکی آنهایی هستند که برای آرام‌بخشی خفیف مورد استفاده قرار می‌گیرند مانند اکسید نیتروس (با استنشاق از طرق ماسک) یا آرام‌بخش‌های خوراکی مانند آتیوان برای ریلکس کردن بیمار. اکسید نیتروس همراه با اکسیژن استفاده می‌شود تا سطح هوشیاری بیمار حفظ شود. برای افزایش میزان آرامش و تسکین، بیمار ممکن است این داروها را همراه با داروهای دیگر که برای افزایش موقتی تأثیر آنها استفاده می‌شود و کمی باعث رخوت و خواب‌آلودگی شوند استفاده نماید.
بیهوشی عمومی
زمانی که نیاز به انجام اقدامات دندانپزشکی پیچیده‌تر باشد از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. در این روش بیهوشی، بیمار کاملاً هوشیاری خود را از دست داده و در خلال درمان با تحریک درد بیدار نمی‌شود.
روش‌های مدرن بیهوشی‌های دندانپزشکی
روش‌های مدرن بیهوشی با کوکائین انجام می‌شود که اولین بیهوش کننده طبیعی است که مورد استفاده قرار می‌گرفته است. با این که این روش دیگر در دندانپزشکی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد اما آرامش حاصل از استفاده آن برای انجام اقدامات دندانپزشکی کاملاً کافی است. بیشتر داروها که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل ترکیبات طبیعی هستند. بیشتر این داروها به اندازه کافی فرد را بی‌حس می‌کنند اما برخی از آنها بیش از بقیه دارای عوارض جانبی هستند. امروزه لیدوکائین بیشترین مصرف را در درمان‌های دندانپزشک دارد.
بی حسی در دندانپزشکی چگونه انجام می‌شود؟
اساساً محلول‌های بی‌حس در دندانپزشکی به دو روش به کار برده می‌شوند:
- داخل دهانی به این معنی که در دهان تزریق می‌شوند.
- خارج دهانی به این معنی که در خارج از دهان و در قسمت مخصوصی از صورت تزریق می‌شوند.
معمولاً روش داخل دهانی برای بی حسی در دندانپزشکی بیشتر به کار برده می‌شوند. متناسب با درمان دندانپزشکی که انجام می‌شود، نواحی که مورد تزریق قرار می‌گیرند متفاوت هستند. اگر لازم است که فقط یک دندان کشیده شود پس باید نواحی اطراف آن به طور کامل بی‌حس شوند در حالی که اگر نیاز به کشیدن چند دندان باشد یا باید عمل‌های پیچیده‌تری روی دندان‌ها انجام شود یک طرف صورت بی‌حس می‌شود. این کار با تزریق محلول بی‌حس‌کننده در نزدیکی عصب‌ها انجام می‌شود. اثر بی‌حس‌کننده‌های دندانپزشکی ۲ تا ۴ ساعت باقی مانده و ممکن است دوام اثر آنها بیش از این نیز شود.
محدودیت‌های بی‌حسی دندانپزشکی
محدودیت خاصی برای استفاده از بی‌حس‌کننده‌ها در دندانپزشکی وجود ندارد. البته برخی بیماری‌ها هستند که توصیه می‌شود در صورت ابتلا به آنها بیمار به طور کامل از ماده بی‌حس‌کننده استفاده نکند که برخی از آنها عبارتند از:
- فشار خون بالا یا هایپرتنشن که در صورت ابتلا به آن از آدرنالین در محلول‌های بی‌حس‌کننده استفاده نمی‌شود.
- یکی دیگر از بیماری‌هایی که باعث محدودیت استفاده از بی‌حس‌کننده‌ها می‌شود داشتن آلرژی نسبت به مواد بی‌حس‌کننده است. اگر آلرژی فرد شدید باشد نباید از بی‌حسی موضعی استفاده کرد و باید در این صورت از بیهوشی عمومی استفاده کرد.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض جانبی احتمالی استفاده از بی‌حس‌کننده‌های دندانپزشکی معمولاً در صورت تزریق این مواد در عروق خونی ایجاد می‌شوند. در صورت بروز این اتفاق ممکن است هماتوم ایجاد شده که با درد و تورم همراه خواهد بود. این عارضه قابل درمان بوده و به سرعت برطرف می‌شود.
بی‌حسی دندانپزشکی برای کودکان
زمانی که یک کودک نیاز به انجام درمان‌های دندانپزشکی داشته باشد و نتواند روی صندلی دندانپزشکی بنشیند و در درمان مشارکت داشته باشد استفاده از آرام‌بخش می‌تواند یک روش مناسب باشد. انواع مختلف آرام‌بخش‌ها وجود دارد که ممکن است باعث آرام‌بخشی خفیف (اکسید نیتروس یا گاز خنده) شده تا آرام‌بخش‌های قوی دهانی. اگر کودک شما به شدت دچار اضطراب شده باشد یا مشکلات فیزیکی برای نشستن طولانی مدت روی صندلی و یا مشکل رشد داشته باشد، دندانپزشک ممکن است استفاده از روش‌های دیگر را توصیه کند. البته هدف همیشه ارائه یک درمان بی‌خطر و بدون درد برای کودکان است.
پزشک ممکن است با توجه به مسائل زیر برخی از داروهای آرام‌بخش را برای کودک تجویز کرده و مورد استفاده قرار دهد:
- سن کودک: کودکان و خردسالانی که نمی‌توانند در فرایند درمان مشارکت و همکاری کنند.
- طول مدت عمل دندانپزشکی: کودکان قادر به نشستن روی صندلی برای مدت طولانی نیستند تا بتوان عمل دندانپزشکی را مطمئن و بی‌خطر با پایان رساند.
- در صورتی که نیاز به انجام اقدامات درمانی تهاجمی باشد.
- درمان دندانپزشکی پیچیده باشد، مانند اصلاح شکاف لب یا شکاف کام
با استفاده از آرام‌بخش برای درمان دندان کودک می‌توان از میزان اضطراب او کاست. معمولاً کودکان جزئیات عمل را به یاد نمی‌آورند که این امر به آنها کمک می‌کند در جلسات درمانی بعدی راحت‌تر حاضر شده و همچنین از ترسیدن آنها که ممکن است در بزرگسالی تبدیل به فوبیا شود پیشگیری می‌شود.
ملاحظات ویژه برای کودکان
دندانپزشکان باید نکات لازم برای استفاده بی‌خطر و مطمئن آرام‌بخش در کودکان و بی حس کردن دندان را به کار گیرند. در مورد روش‌های مختلف آرام‌بخشی و روش‌های درمان کودک با دندانپزشک صحبت و تبادل‌نظر کنید.
- به دقت دستورالعمل‌های مربوط به قبل و بعد از عمل را رعایت کنید.
- سوابق کامل پزشکی کودک که شامل هر گونه ملاحظات و تغییراتی در سلامت او می‌شود را به دندانپزشک ارائه دهید.
چگونه می‌توان درد را پس از انجام اقدامات دندانپزشکی مدیریت کرد؟
غالباً داروهای مسکن برای کاهش درد دندان و دردهای ناشی از اقدامات دندانپزشکی تجویز می‌شوند. آسپیرین، استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن از متداول‌ترین مسکن‌هایی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای کاهش دردهای شدیدتر از مسکن‌های مخدر مانند داروهای حاوی کدئین استفاده می‌شود.
